را یک “موفقیت کامل” توصیف کرد و گفت: ما حق استقلال را به دست آورده‌ایم. او از رسانه‌ها، مردم جهان و سران کشورهای دمکراتیک خواسته به کاتالان‌ها برای تصمیمگیری درباره آینده سیاسی خود کمک کنند. با این پیروزی آقای مس فشار بر دولت مرکزی را افزایش داده تا انتخاباتی برگزار شود که ضمانت اجرایی داشته باشد. دولت مرکزی اسپانیا که مخالف برگزاری رفراندوم بوده، اعلام کرد نتیجه رایگیری تاثیری در سیاست‌های این کشور نخواهد داشت. بیش از نیمی از مردم محلی در رفراندوم شرکت نکردند، از جمله بسیاری از افرادی که مخالف جدایی کاتالونیا از اسپانیا هستند. دادگاه قانون اساسی اسپانیا دستور لغو این همه‌پرسی را داده بود. در رفراندوم غیررسمی دو سوال از مردم پرسیده شده بود: آیا می‌خواهید کاتالونیا یک کشور شود؟ و آیا می‌خواهید این کشور مستقل شود؟ هشتاد درصد به استقلال «آری» و بیش از پانزده درصد «نه» گفتند. دو میلیون نفر در این همه‌پرسی شرکت کردند. از مجموع ۲۰ درصدی که به استقلال «نه» گفتند، ۱۰ درصد خواستار تشکیل کشور کاتالونیا بودند، اما نمی‌خواهند این کشور مستقل باشد. حدود چهار و نیم درصد نیز به هر دو سوال رای منفی دادند.
بحران اقتصادی اسپانیا باعث حمایت بیشتر کاتالان‌ها از استقلال این منطقه شده است. یکی از دلایل نارضایتی مردم این منطقه اختصاص بخشی از مالیات آن به مناطق کمدرآمدتر است. بعد از برگزاری همه‌پرسی اسکاتلند، پارلمان محلی کاتالونیا با نتیجه آرای ۱۰۶ موافق در برابر ۲۸ مخالف، مجوز برگزاری همه‌پرسی استقلال را صادر کرد. رهبر کاتالونیا بعد از پیروزی هواداران استقلال در انتخابات سال ۲۰۱۲، تلاش برای برگزاری همه‌پرسی را آغاز کرد. اسپانیا به ۱۷ بخش خودگردان تقسیم شده که از میان آنها مناطق کاتالونیا و باسک بیشترین تمایل برای استقلال را دارند. بر اساس قوانین محلی کاتالونیا معلم‌ها، پزشکان و کارمندان دولت باید از زبان رسمی کاتالان در کنار زبان اسپانیایی استفاده کنند. در این میان، کمیسیون اروپا از اظهار نظر پیرامون پیامد این همه‌پرسی خودداری کرد. سخنگوی کمیسیون اروپا گفت: «این بر عهده کمیسیون نیست که در مورد امور داخلی اعضای اتحادیه اروپا اظهار نظر کند. این همه‌پرسی زیر چهارچوب قانون اساسی کشور عضو قرار می‌گیرد». دولت ایالت خودمختار کاتالونیا تمایلات دیگری را دنبال می کند. با وصف این که تمایلی به استقلالی مشابه ایالت باسک ندارد، رهبر جمهوری خواهان کاتالونیا تاکید کرده بود که ما استقلال طلب هستیم و می خواهیم استقلالی همانند پرتغال یا دانمارک داشته باشیم. آینده ما در اسپانیا متفاوت با وضعیت کنون نمی باشد. ما می خواهیم در کاتالونیایی باشیم که به اروپا وابسته است. عمده شهروندان کاتالونیا، بر این باورند با پرداخلت های مالیاتی خود، به نوعی تحمیل در نگهداری نواحی فقیر اسپانیا دچار شده اند. نباید از نظر دور داشت که راه جاده های کاتالونیا که زمانی حسادت مناطق دیگر را بر می انگیخت اکنون به جاده های قدیمی و دشوار تبدیل شده است و تنها راهکار بهبود این نوع مسائل بالا بردن دریافت عوارض است.
سازمان جدایی‌طلب منطقه باسک اسپانیا موسوم به اتا۹۷ در سال ۱۹۵۹ تاسیس شد و از یک گروه مجری فعالیت‌های فرهنگی به یک گروه نظامی و خواستار استقلال منطقه باسک تبدیل شد. باسک بخشی است خودمختار، در دامنه کوه‌های پیرنه غربی، در کشور اسپانیا قرار دارد. این ناحیه سرزمین تاریخی مردم باسک است. اتا مخفف اسم یک گروه مارکسیستی مسلح باسکی است که هدف آن، جدایی منطقه باسک از اسپانیا و فرانسه و تاسیس یک کشور مستقل در تمام مناطق باسک از جمله استانناوارا اسپانیا است. نام کامل این گروه ائوسکادی تا آسکاتاسونا۹۸ به معنی سرزمین باسک و آزادی است. گروه اتا توسط جوانان ملی گرایی که زمانی وابسته به حزب ملی گرای باسک بودند تشکیل شد. این جوانان در سال ۱۹۵۲ فعالیت‌های خود را به صورت بحث های دانشجویی در دانشگاه داوستو در شهر بیلبائو اسپانیا آغاز کردند. این ملی‌گرایان که پیشتر جزو عوامل حزب ملی‌گرای باسک بودند، درسال ۱۹۵۹ خود را به نام اتا معرفی کردند. اتا در سال ۱۹۶۵یک موضع مارکسیستی- لنینیستی را در دوران فعالیت‌های خود تصویب کرد. سرزمین باسک یکی از بخش‌های ۱۷ گانه خودمختار کشور اسپانیا است که در شمال این کشور و جنوب غربی فرانسه قرار دارد.
مردم این سرزمین با هجوم اقوام و ملت‌های دیگر نژادشان مختلط شد، اما به طور کلی تسلیم هیچ قومی نشده و همیشه کوشش کردند خود را مستقل و تا حدی آزاد نگه دارند.با وجود اعمال اصلاحات در قانون اساسی جدید اسپانیا (پس از مرگ فرانسیسیکو فرانکو در سال ۱۹۷۵) که امکان خودمختاری محلی در آن قید شده، جدایی طلبان باسک خواستار رد هرگونه ارتباط با دولت اسپانیا هستند. اتا از اواخر دهه ۱۹۶۰ برای آزادی باسک با دولت مرکزی اسپانیا مبارزه می‌کند. از این گروه از سوی اتحادیه اروپا، امریکا و سازمان ملل به عنوان یک گروه تروریستی یاد شده است. این گروه جدایی طلب، مارس ۲۰۰۶ با دولت مرکزی اسپانیا اعلام آتش‌بس کرد، اما پس از شکست گفت و گوهای مقدماتی با دولت و کشته شدن دو شهروند اکوادوری در میدان هوایی مادرید، پیمان آتش‌بس رسما در ژوئن ۲۰۰۷ لغو شد. فرانسه زمانی محل امنی برای ستیزه‌جویان باسک بود، اما این کشور پس از لغو آتش‌بس ۱۵ ماهه دستگیری مظنونان جدایی‌طلبان اتا را آغاز کرد
بنابراین به نظر نمی‌رسد اسپانیایی ها چه در زمان در قدرت بودن سوسیالیست ها و چه در زمان قدرت گیری حزب مردمی زیر بار این جدایی طلبی بروند. بر اساس قانون اساسی و مسائل ذکر شده اسپانیا و ایالات خودمختار با چالش هایی مواجه هستند که به آن ها اجازه چنین اقداماتی را نمی دهد. همیشه چالش های عمده حاکم بر اسپانیا در چندین دوره، مسائل مربوط به جدایی طلبی در نواحی مذکور بوده است. اکنون بحران اقتصادی شامل افزایش بیکاری و تورم از عمده مسائل این کشور به شمار می رود. بنابراین باید برای بررسی نتایج این انتخابات، به قانون اساسی اسپانیا توجه کرد. دولت های اسپانیا حتی آقای زاپاته رو که تمایل داشت با دولت باسک مذاکره کند با مخالفت حزب مردم مواجه می شد، نمی توانستند مسائل مربوط به جدایی طلبی را جدی تلقی کنند. حال باید منتظر عکس العمل مردم اسپانیا بود که با توجه به مباحث ذکر شده بعید است دولت مرکزی این استقلال را بپذیرد
گروه ناظران بین المللی صلح سال ۲۰۱۳ اطمینان دادند شاهد بودند که سازمان جدایی طلبان ایالت باسک اسپانیا موسوم به اتا ، در حضور آنها بخشی از مهمات خود را مهر و موم کرده و آن را از بهره برداری خارج کردند . گروه ناظران بین المللی به رهبری رام مانینکالینگام سخنگوی ناظران سال ۲۰۱۳ در شهر بیلبائو واقع در شمال اسپانیا و در کنفرانسی مطبوعاتی ، لیست کاملی از این مهمات را ارائه دادند. اتا سازمانی است که اسپانیا و بسیاری از کشورهای جهان آنها را تروریست می‌دانند. گروه ناظران بین المللی سال ۲۰۱۱ برای نخستین بار در شهر اسلو پایتخت نروژ با سران اتا گرد هم آمد تا که این سازمان را متقاعد کند که سلاح ها را بر زمین بگذارد . اتا در این راستا ، به ناظران یاد آوری کرد که کار ناظران ، تایید این امر است که آنها دیگر کسی را به قتل نمی رسانند و به آنها هشدار داد که بر زمین گذاری سلاح ها ، خارج از اختیارات سازمان قرار دارد و ناظران نباید خواهان آن باشند، زیرا سازمان باید با دولت اسپانیا بر سر این مساله کنار بیاید. جنبش جدایی‌طلبان باسک از نخستین جنبش‌های جدایی‌طلب در اروپای عصر جدید است. آنها هرچند شاخه نظامی خود را که در قالب اتا فعالیت می‌کرد، منحل کرده‌اند، اما به فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی و ورزشی خود همچنان ادامه می‌دهند و امیدوارند آرزوی دیرین آنها در قالب یک همه‌پرسی به نتیجه برسد. حاصل چندین دهه نبرد آنها با دولت مرکزی اسپانیا به جز آن که دولت را واداشته تن به برگزاری همه‌پرسی بدهد، صدها زندانی این جنبش است. یکی از زندانیان به نام ارنالدو اوتگی عالی‌ترین مقام سیاسی جنبش جدایی‌طلب باسک و بازیگر کلیدی تصمیم‌های سال‌های اخیر این جنبش برای تمرکز بر فعالیت‌های دموکراتیک و سیاسی است. این تغییر راهبرد که اوتگی طراح آن بود، باعث انحلال اتا شد.
منطقه باسک سابقه طولانی‌تر و غنی‌تری در خصوص جداییطلبی دارد و تا چند سال پیش گروه «اتا» مبارزه مسلحانه را در دستور کار خود قرار داده بود. باید توجه کرد که باسک به لحاظ فرهنگی و تمدنی و زبانی تغییرات و تفاوت های جدی با دیگر نقاط اسپانیا دارد و از این لحاظ در جایگاه متفاوتی با کاتالونیا قرار می گیرد. جنبش باسک یک جریان ریشه دار است که برخی از پیش نیازهای لازم برای جدایی و تفاوت های اساسی را دارا است. در حالیکه کاتالونیا و استقلال خواهی این ایالت جریانی جوان تر و متاخر به شمار می رود. به نظر میرسد اگر وضعیت اقتصادی بهبود یابد احتمالا این آوا هم ضعیف تر خواهد شد اما اگر شکاف اقتصادی شدید تر شود احتمالا ممکن است این وضعیت هم تعمیق یابد و اعتراضات برای استقلال هم به صورت جدی تر در سپهر سیاسی اسپانیا پژواک داشته باشد. دولت تاکنون از خود خونسردی و آرامش نشان داده و سعی کرده بر میزان حساسیت ها نیفزاید. به نظر میرسد این روند از سوی دولت مادرید استمرار داشته باشد، مگر اینکه اوضاع قدری تغییر یابند و شرایط متشنج تر از این شوند. در آن صورت شاید باید منتظر رفتار دیگری از دولت مرکزی اسپانیا در قبال جدایی طلبان کاتالونیا باشیم.
اساسا اتحادیه اروپا بر اساس ماهیت همگرایانه خود مخالف هرگونه جدایی طلبی و استقلال خواهی در منطقه یورو است. بر این اساس طبیعی است که اگر مثلا منطقه‌ای مانند کاتالونیا و باسک بخواهد از اسپانیا جدا شود کلیه روندهای مربوط به پذیرش، عضویت و حضور در اتحادیه اروپا را دوباره از نو مورد بررسی قرار دهد. در نتیجه اتحادیه به هیچ وجه نظر مثبتی در خصوص جدا شدن بخشی از یک کشور از اعضای خود ندارد.
به منظور آشنایی بیشتر با اسامی و ویژگی‌های جنبش‌های هویت‌طلبی و جداییطلبی در اسپانیا در بخش ضمائم این پژوهش می‌توانید مراجعه کنید.
۴-۴. هویت‌طلبی و جداییطلبی کاتالان‌ها و باسک‌ها
مردم کاتالونیا در روش حکومت هم مانند هنر از شیوه تمرکز و اینکه زمام امور در دست حکومت مرکزی باشد، متنفر بوده‌اند و در طول قرنهای متمادی مکرر نسبت به دولت عصیان و طغیان کردند. مخصوصا از قوانینی که خودشان «قوانین کاستیل» می‌نامند، به شدت متنفر بودند و آنها را تحقیر می‌کردند. اهالی باهوش و ثروتمند بارسلون می گویند تا زمانی که کاستیل مدعی است که نماینده تمام اسپانیاست، آنان (یعنی اهالی بارسلون) کاتالونیایی خواهند بود نه اسپانیایی. وقتی اهالی بارسلون این