دانشکده اصول الدین- قم
گروه زبان و ادبیات عربی
پایاننامۀ كارشناسی ارشد
عنوان
ترجمه، بررسی و تحلیل نمایش نامۀ «السلطان الحائر» اثر توفیق حکیم
استاد راهنما
دکتر سید محمد رضی مصطفوی نیا
استاد مشاور
دکتر رسول دهقان ضاد
زمستان 1393
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب
1-2 مفاهیم(ترجمه- نمایشنامه- توفیق حکیم) 8
1-2-1-4 اهمیت ترجمه و نقش آن در پیشرفت تمدنها 10
1-2-1-5-2-1 ترجمۀ واژه به واژه 12
1-2-1-5-2-2 ترجمۀ تحت اللفظی 12
1-2-1-5-2-5 ترجمۀ معنایی(تفسیری) 13
1-2-1-6 انواع متون در ترجمه 14
1-2-1-6-5 متون داستانی و نمایشنامه ای 15
1-2-1-7 ترجمه در کشورهای عربی 15
1-2-2-1 ظهور نخستین نشانه های هنر نمایش 23
1-2-2-2 هنرهای نمایشی در مصر پیش از اسلام 24
1-2-2-3 کارهای نمایشی در مصر پس از اسلام 25
1-2-2-3-3 موهبَذین یا روحوضیهای کوتاه 26
1-2-2-3-4 خیال الظل یا سایه بازی 26
1-2-2-4 کارهای نمایشی دورۀ جدید 26
1-2-2-5 نمایشنامه در دوران معاصر 29
1-2-2-6 واژگان نمایشنامه ( فصیح یا محاوره ای؟) 30
1-2-3-1 سیر نمایشنامه نویسی توفیق حکیم 35
1-2-4-4 مصر در آثار توفیق حکیم 41
فصل دوم نمایشنامه «السلطان الحائر» 44
2-1 فکر نگارش «السلطان الحائر» 45
2-3 برخی روشهای به کار رفته در ترجمه 46
2-4 منابع مورد استفاده در ترجمه 50
2-5 خطاهای لغوی متن نمایشنامه 50
2-7 ترجمۀ نمایشنامۀ «السلطان الحائر» «پادشاه سرگردان» 54
فصل سوم بررسی فنی و محتوایی نمایشنامه «پادشاه سرگردان» 218
3-1 بررسی محتوایی نمایشنامه 219
3-1-1 جایگاه و حقوق اجتماعی زن 219
3-1-1-1 جایگاه زن در آثار توفیق حکیم 221
3-2 بررسی عناصر فنی نمایشنامه 227
3-2-1-4-1شخصیتهای ایستا و پویای نمایشنامه 233
3-2-1-8-1 سبک در نمایشنامۀ «پادشاه سرگردان» 238
3-2-2 عناصر بیانی و صور خیال 247
3-2-2-5 تفاوت مجاز و کنایه 251
چکیده
ایرانیان همچون دیگر ملتهای طالب پیشرفت جهان، در کنار قدمهایی که برای تولید علم برداشته اند، از ترجمه نیز پلی برای دسترسی به علم، فرهنگ و ادبیات ملتهای دیگر، ساخته اند. ترجمه که قرنها پیش به وجود آمده و در تکامل تمدنهای ایرانی نقش پررنگی داشته، تاریخچه ای طولانی و پر فراز و نشیب دارد. از زمان تاسیس دار الفنون که ترجمه به طور جدی پیگیری شد، عنایت مترجمان، بیشتر به متنهایی از زبانهای اروپایی بوده و هرچند آثاری از زبان عربی به فارسی برگردانده شده ولی در مقایسه با زبانهای دیگر، کمیت قابل ملاحظه ای ندارد. از میان آثار ترجمه نشده، برخی درحیطۀ هنر و ادبیات عربی است که زیر مجموعه ای چون نمایش نامه دارد. تعدادی از این نمایشنامهها توسط نویسندگان صاحب سبکی همچون توفیق حکیم نوشته شده است. او که معروف به پدر نمایشنامه نویسی عرب است، با الهام از آثار نویسندگان اروپایی، نمایشنامه نویسی عربی را از دایرۀ سرگرمی محض خارج ساخت و در خدمت جامعه قرار داد و آن را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. نمایشنامۀ «السلطان الحائر» یکی از آثار اوست که در آن، برخی واقعیتهای موجود در جامعه را در چارچوبی تاریخی ریخته و با بهره گرفتن از مکاتبی چون واقع گرایی، رمزگرایی و نگرش ذهنی و فلسفی، سعی در بیان مشکل و ارائۀ راه حل آن دارد. این نمایشنامه هم یکی از هزاران اثری است که به زبان فارسی ترجمه نشده است. نگارنده بر آن است تا در جهت غنای ادبیات فارسی، مخصوصاً ادبیات نمایشی و آشنایی هرچه بیشتر فارسی زبانان با آثار نویسندگان برجسته ای چون توفیق حکیم، ضمن ترجمۀ این اثر، به برخی زوایای محتوایی وفنی آن نیز بپردازد. ترجمه، فصیح و به روش امین و در موارد اندکی، ارتباطی است.در بخش تحلیل نیز، آنچه تحت عنوان بررسی محتوایی ارائه می شود، جایگاه زن در این اثر و نوع نمایشنامه است و عناصر داستانی و عناصر خیال موجود در متن، بخشی از فنون به کار رفته در نمایشنامه است که در این پایان نامه بررسی می شود.
Abstract
Iranians like other nations in the world seeking for progress, with the steps they have taken for producing science,they have been used «Translation» as a bridge to access to knowledge, culture and literature of other nations.
Translation whichappeared centuries ago with the strong role in the development of Iranian civilizations,has a long and bumpy history. since the establish of Academy which the translation was followed seriously, The focus of the translators was on the texts from European languages and Although some works have been translated from Arabic to Persianbut is not significant in quantity in comparison with the other languages. among the works not translated,there are a number of them in the fields of art and Arabic literature which have subsets such as plays. some of these plays have been written by great authors like Tawfiq Al-Hakim.He is known as the father of the Arab playwriting, inspired by playwrights of European writers removed Arabic playwrights from the pure entertainment circle , presented it to the society and expanded it as a literary form. The play «Sultan Alhaer» is one of his works which shows some of the realities of the society in historical context and using doctrine such as realism, mystery , philosophical and mental attitude, trying to explain the problem and its solution. This play is one of the thousands of works that has not been translated into Persian. to rich Persian literature, especially dramatic literature and more familiarity of persians with the works of prominent writers such as Tawfiq Hakim while translating this work,the Author tries to study some of its technical and content aspects.
Translation is eloquent in honest manner and in a few cases, is communicational.In the analysis part,whatever is presented as content survey,is the status of women in this work and the play type,And elements of fiction and fantasy elements in the text,are some techniques used in the play which will be surveyed in this thesis.
مقدمه
صنعت یا به عبارتی بهتر، هنر ترجمه، کار خطیر و دشوار درک و تفسیر موضوعات، معانی و مفاهیم پدید آمده در یک زبان (زبان مبدأ) و سپس انتقال، معادل یابی و بازسازی آنها در زبانی دیگر(زبان مقصد) را به عهده میگیرد. این جابجایی نوشته یا گفتار از زبانی به زبان دیگر، اینطور نیست که همانند علمی دقیق، میتوان هر واژه و مفهومی را هم به طور دقیق تعریف و درک کرد و هم آنها را به شیوه ای شفاف با پیوندهای متقابل و کاملا ثابت، از دو حوزۀ زبانی متفاوت به هم اتصال داد. هر چند چنین برخوردی ممکن است در مورد زبانهای برنامه نویسی رایانه ای و زبانهای ماشینی دیگر (همچون هوش مصنوعی) تا اندازه ای میسر باشد، در خصوص زبانهای طبیعی انسانی دور از واقعیت و امکان است.
زبانهای انسانی، به خاطر آنچه که از علوم، فرهنگ و ادبیات دیگر ملتهای مجاور، طی قرون متوالی ترجمه گردید و همینطور واژه ها و اصطلاحاتی که لازمۀ تمدن جدید و گسترش علوم بود و در زبانها نظیری برای آنها نبود، دستخوش تغییرات فراوانی گردید که به گسترش دایرۀ لغوی و ارتقای توان علمی انجامید و به دنبال ترجمۀ آثار علمی، فرهنگی و ادبی، در فرهنگ، تمدن، علوم، زبان و ادب ملتها، تحول شگرفی ایجاد شد. دانشمندان وادیبان بزرگی پا به عرصۀ حیات نهادند که از ثروت علوم و فرهنگ و ادبیات تمدنهای عصر خود، بهرۀ فراوان برده بودند و خود به تألیف کتب و یا شرح آثار ترجمه شده میپرداختند و چه بسا در تصحیح کتب و رسالات پیشینیان اهتمام نشان میدادند و گاه در زمینه های مذکور، ابتکارات تازه و بی بدیل بر جای گذاشتند.
ترجمه و تأثیر پذیری از متون ترجمه شده، در همۀ زمینهها و همۀ فرهنگها و تمدنها و در وجوه مختلف زندگی ملتها، مشهود است. متون ادبی با همۀ زیر مجموعههایش از جمله نمایشنامه، یکی از زمینههایی است که مورد توجه مترجمان و ادیبان قرار گرفته است.
نمایشنامه نویسان نیز در نگارش آثار خود، از آثار ترجمه شدۀ نویسندگان برجستۀ جهان، بهره بردند و تحت تأثیر ادبیات و فرهنگ کشورهای دیگر، سبکهای مختلفی در نمایشنامه نویسی ایجاد کردند و آثار زیبا و تأثیر گذاری خلق نمودند. از جمله این نمایشنامه نویسان، توفیق حکیم نویسندۀ نامدار مصری است. وی که در عرصۀ نمایشنامه نویسی عربی، نویسنده ای صاحب سبک است، از ادبیات اروپایی و نویسندگان بزرگ غربی بخصوص نویسندگان فرانسوی، تأثیر پذیرفت و نمایشنامه نویسی جدید عربی را به عنوان یک نوع ادبی، شکل و گسترش داد. بهترین شاهد بر این ادعا آثار دراماتیک اوست که به بیش از 50 اثر میرسد؛ آثاری که در آن، نویسنده تلاش دارد تا پرتگاهها و نقطههای انحرافی انسان را به دست آورد و به همین دلیل از شخصیتها و چهره های بزرگ و کوچک در این راستا بهره میگیرد.
هر چند نمایشنامه نویسی از ادبیات اروپایی وارد ادبیات عرب گردید و در ابتدا تنها به گونۀ ترجمه یا تقلید یا اقتباس بود به طوری که تنها، زبان نوشتاری آن عربی بود و در دیگر مفاهیم، غربی بود اما با ظهور آثار توفیق حکیم در این شکل ادبی، نمایشنامه نویسی عربی نیز قدم به مرحلۀ جدیدی نهاد. وی نمایشنامه را از آن حالت ابتدایی بیرون آورد و با زبان ساده، تعابیر زیبا و موضوعات و مفاهیم سیاسی و اجتماعی بدان پویایی بخشید و از این رهگذر، نام خود را در این نوع ادبی ماندگار ساخت.
ترجمۀ آثار توفیق حکیم به زبانهای انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی، سوئدی و روسی و نیز نمایش آثار وی در تئاترهای لندن، پاریس، استکهلم، پالرمو و سالزبورگ نشان دهندة استقبال گستردۀ اروپاییان از آثار این نویسندۀ نوآور و نوگراست. اما در زمینۀ ترجمۀ آثار این نویسنده به زبان فارسی، فعالیت قابل توجهی صورت نگرفته است و از این رو همۀ فارسی زبانانی که در رشتۀ زبان و ادبیات عربی و مترجمی زبان عربی، تحصیل و تدریس می کنند و همۀ کسانی که دستی در ترجمۀ عربی به فارسی دارند، وظیفه دارند در راستای غنای ادبیات فارسی و به ویژه ادبیات نمایشی، گامهای بلند تری بردارند و به ترجمۀ آثار نمایشنامه نویسان، از جمله توفیق حکیم، همت گمارند. نگارنده نیز با این احساس وظیفه، در این مسیر قدم نهاده است.
در این پژوهش برآنیم تا ضمن ترجمۀ یکی از نمایشنامههای توفیق حکیم با نام «السلطان الحائر» که آن را «پادشاه سرگردان» ترجمه کرده ایم، به تحلیل و بررسی برخی ویژگیهای فنی و محتوایی این اثر نیز بپردازیم.
شیوۀ تدوین پایان نامه
مباحث پایان نامه در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به کلیات تحقیق پرداخته و در فصل دوم، مطالب در پنج بخش بررسی شده است. در بخش اول، ترجمه، معانی لغوی و اصطلاحی آن، انواع ترجمه، تاریخچۀ ترجمه و دیگر مباحث مرتبط با ترجمه مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم در مورد نمایشنامه و هنرهای نمایشی با محوریت کشور مصر بحث شده است. بخش سوم دربارۀ زندگی نامۀ توفیق حکیم و سیر نمایشنامه نویسی اوست و بخش مختصری از کشور مصر و جایگاه آن در آثار توفیق حکیم و در بخش پنجم از مملوکیان مصر صحبت شده است. همة بحثهای مطرح شده در فصل دوم، مقدمه ای برای ارائۀ فصل سوم یعنی ترجمۀ نمایشنامه است. در این فصل ابتدا فکر اولیۀ نگارش نمایشنامه، خلاصۀ آن، اندکی از روشهای به کار رفته در ترجمه و سپس ترجمۀ نمایشنامه نگاشته شده است. پس از ترجمه، نوبت به تحلیل و بررسی این اثر میرسد. این کار در فصل چهارم پایان نامه تحت عناوینی چون بررسی محتوایی و بررسی فنی اثر آمده است. در بررسی محتوایی، از جایگاه زن در آثار نویسنده بخصوص در نمایشنامۀ مورد بحث و همچنین نوع نمایشنامه سخن به میان آمده و در بررسی فنی، به عناصر نمایشی و تعدادی از عناصر بیانی موجود در نمایشنامه، پرداخته شده است.
در این چیدمان، هر مرحله زمینه ساز مرحلۀ بعد است. فصل اول، مقدمه ای برای شروع است. فصل دوم، برای فصل سوم که ترجمۀ نمایشنامه است، زمینه سازی می کند و فصل چهارم به تحلیل آن می پردازد. برای ارائۀ تحلیل لازم بود که در ابتدا نمایشنامه ترجمه گردد. این مرحله، یکی از مهمترین مراحل انجام پایان نامه بود.
محدودیتهای ترجمه
بی تردید ترجمۀ این نمایشنامه مانند هر ترجمۀ دیگری با دشواریهایی همراه بوده است. یاد آوری این نکته حائز اهمیت است که ترجمۀ متنهای ادبی و از جمله نمایشنامه، بیش از متنهای علمی به دقت عمل نیاز دارد. در متون علمی، بیشتر با اصطلاحاتی که مختص آن رشته است و معادل معین و مشخصی دارد سر و کار داریم اما در ترجمۀ متون ادبی، تنها یافتن معادل واژه ها و عبارتها مشکل را حل نمی کند؛ بلکه مترجم خود باید دارای ذوق ادبی باشد و از سوی دیگر معادلهای انتخابی باید متنوع و کاربردی باشند. در متون علمی این که مترجم بتواند معنا و مفهوم مورد نظر را منتقل کند، کافی است و در این رابطه تفاوتی ندارد که جمله را به چه صورت بیان کند و تقدیم و تأخیر در چنین متونی، در اصل موضوع تأثیری نمیگذارد اما در یک متن ادبی به همان ترتیب که نویسنده برای اثر گذاری بیشتر کار خود، از روشهای ساختاری و بیانی گوناگونی استفاده می کند، مترجم نیز باید با چنین روشهایی آشنا باشد و به تناسب متن اصلی، تا حد امکان همان روشها را در زبان خود، برای انتقال هر چه بیشتر همۀ عناصر متن به کار ببرد. مترجم نیز مانند نویسنده با حس و شعور خواننده سر و کار دارد و باید بتواند به همان اندازه احساسات او را بر انگیزد. علاوه بر این، مواردی چون تکرارها و انتقال همۀ اجزای جمله و مسائل محتوایی مانند تنوع در معادلهای یک کلمه یا عبارت، توجه به فضای حاکم بر داستان مانند فضای شاعرانه، هراس انگیز، رقت آور، خودمانی و آوردن معادلهایی متناسب با این فضاها، به شمار آوردن برخی عبارات و جملهها به عنوان واحد ترجمه و بنابر این آوردن عبارت و جمله ای فارسی به عنوان معادل آن، تنها بخشی از چالشهای پیش روی مترجم را مینمایاند. همچنین به دلیل ارتباط مستقیم نمایشنامه با نمایش، اشتباه و بی دقتی در ترجمۀ نمایشنامه، علاوه بر خسارت ادبی و زبانی، اشکالات عملی و خسارات مادی هم به بار میآورد. به این معنا که یک نمایشنامۀ ترجمه شده وقتی که مورد استفادۀ یک کارگردان قرار میگیرد، اگر از لحاظ آرایش صحنه، توصیف شخصیتها، گفتار و حرکات آنان عینا با اصل تطبیق نکند، سبب ناهماهنگی و آشفتگی کار می شود ودر ترجمۀ ناقص، نه تنها ارتباط گفتگوها با هم قطع می شود، بلکه صحنه نیز نادرست تشریح می شود و هزینه های مالی هم به بار می آورد.
1بیان مسأله
بی شک یکی از ادیبان تأثیر گذار جهان عرب، توفیق حکیم نویسندۀ معاصر مصری است. وی که معروف به پدر نمایشنامه نویسی عرب است، در زمینههایی همچون رمان و نمایشنامه، آثار ارزشمندی از خود به جای نهاده است. رمانهایی از جمله: «یومیات نایب فی الأریاف» ، «عصفور من الشرق» و «حمار الحکیم» و نمایشنامههایی از جمله: «الورطة» ، «شمس النهار» ، «لعبة الموت» ، «إیزیس» و «السلطان الحائر» .
اصل سخن پیرامون آخرین نمایشنامۀ مذکور، «السلطان الحائر» است. در این نمایشنامه، توفیق حکیم فضای جامعه و اخلاق حاکمان را به طریقی زیبا و در قالب زمانی دیگر(دورۀ ممالیک)به تصویر میکشد و پاره ای از مشکلات جامعه را در قالب داستان بیان می کند و با نگاهی نقادانه به تحلیل این مسائل می پردازد و ناهجاریها را به چالش میکشد. ترجمه و تحلیل فنی و محتوایی این نمایشنامه می تواند به غنای ادب فارسی کمک شایانی کرده و مخاطب فارسی زبان را با نگاه تحلیل گرانه و نقادانۀ نویسندۀ آن آشنا کند و به سمت و سوی تحلیل پیش ببرد
تعداد صفحه : 283
قیمت :14700 تومان
بلافاصله پس از پرداخت لینک دانلود فایل در اختیار شما قرار می گیرد
و در ضمن فایل خریداری شده به ایمیل شما ارسال می شود.
پشتیبانی سایت : * parsavahedi.t@gmail.com
در صورتی که مشکلی با پرداخت آنلاین دارید می توانید مبلغ مورد نظر برای هر فایل را کارت به کارت کرده و فایل درخواستی و اطلاعات واریز را به ایمیل ما ارسال کنید تا فایل را از طریق ایمیل دریافت کنید.
[add_to_cart id=152649]
