مهارتهای فرستندگی شامل محتوای کلام یا آنچه که بیان میشود و هم این که چگونه پیام با دیگران ارتباط پیدا میکند، میباشد. ارتباط خوب مستلزم درک صحیح اجتماعی (مهارتهای گیرندگی، توانایی برنامهریزی)، شناختی (مهارتهای پردازش، قبل از دادن یک پاسخ)، رفتار موثر (مهارت فرستندگی) میباشد در مجموع هندسی[1] (2008) بر این نکات تاکید دارند.
- نخست این که رفتارهای اجتماعی هدفمندند. ما از این رفتارها برای کسب نتایج مطلوب استفاده میکنیم و بنابراین برخلاف سایر رفتارها که اتفاقی یا غیرعمدی هستند، مهارتهای اجتماعی هدف دارند.
- دومین ویژگی رفتارهای اجتماعی ماهرانه به هم مرتبط بودن این توانایی هاست. یعنی آنها رفتارهای متفاوتی هستند که به منظور دستیابی به هدف ویژه مورد استفاده قرار میگیرند و ما به طور همزمان از آنها استفاده میکنیم.
- سومین ویژگی مهارتهای اجتماعی متناسب بودن آن با وضعیت است. فردی از لحاظ اجتماعی ماهر است که بتواند رفتارهایش را متناسب با انتظارات دیگران تغییر دهد. به این ترتیب داشتن ارتباط ماهرانه بستگی به استفاده صحیح (از لحاظ بافتی) تسهیل کننده (از لحاظ رفتاری) از شیوههای برقراری ارتباط مناسب کارآمد با دیگران دارد.
- چهارمین ویژگی مهارتهای اجتماعی دین است که این مهارتها در واقع واحدهای رفتاری مجزا هستند. فردی که از لحاظ اجتماعی مهارت دارد، قادر است رفتارهای مختلف و مناسبی داشته باشد. این تواناییهای اجتماعی را در قالب عملکرد رفتاری پی ریزی میکند. این نکته یکی از ویژگیهای باز ارتباط اجتماعی ماهرانه است.
- آخرین مورد از ویژگیهای مهارتهای اجتماعی این است که افراد بر این مهارتها کنترل شناختی دارند. بنابراین کسی که از لحاظ اجتماعی کمبود مهارت دارد، ممکن است عناصر اصلی مهارت را فرا گرفته باشد اما از فرآیندهای فکری لازم برای استفاده از این عناصر در تعاملات خود بی بهره باشد (نریمانی و همکاران، 1383)
بنابراین مهارتهای اجتماعی، رفتارهای آموختنی هستند که بر روابط میان افراد تاثیر میگذارند. این مهارتها از رفتارهای مشخص و مشتمل بر توانایی شروع ارتباط دارد به پاسخ تشکیل شده اند و احتمال دریافت تقویت اجتماعی را به بیشترین حد میسازند و نیز ماهیتی تعاملی دارند و وابسته به موقعیت هستند.
با توجه به این تعریفها میتوان گفت که مهارتهای اجتماعی، رفتارهایی هستند که رشد آنها میتواند به عملکرد موثر و مفید بودن فرد در اجتماع کمک کند. در اکثر کودکان، رشد مهارتهای اجتماعی مناسب از طریق تعامل با والدین، خواهران، برادران، بستگان و همسالان و طی فرآیندی به نسبت آرام و خود به خود صورت میگیرد (لونیس[2] و افروسینی، 2008).
مهارتهای اجتماعی چه نوع مهارتهایی هستند؟
درباره این که مهارتهای اجتماعی واقعا چه نوع مهارتهایی هستند و چگونه باید آنها را تعریف کرد. تا حدی ابهام وجود دارد. علت عمده این است که گروههای حرفهای گوناگون (مانند مددکاری اجتماعی، تعلیم و تربیت ویژه، روان شناسی مدرسه، روان شناسی رشد و روان شناسی بالینی، روان پزشکی و پرستاری روانی) نسبت به مطالعه این موضوع علاقه نشان داده نو راه حلهایی برای‌آن ارائه کرده اند. به همین ترتیب، افراد حرفهای با جهت گیریهای نظری متعدد نسبت به بررسی این موضوع علاقه مند شدهاند، مانند روان شناسان رفتاری، روان شناسان رشدی، روان شناسان مدرسه، روان پزشکان و متخصصان تعلیم و تربیت. در میان روانشناسان رفتاری گروههای فرعی دیگری نیز وجود دارد. مانند شرطی سازی عامل، نظریه یادگیری اجتماعی و شناخت- رفتار درمانی که به مطالعه مهارتهای اجتماعی علاقه نشان دادهاند. این نظریهها بعدا مورد بررسی قرار خواهند گرفت (موریس[3]، 2009).
مسأله دیگر ابهامی است که از وجود انواع گروههای فرعی کودکان که مورد مطالعه و تحت درمان قرار گرفته اند، ناشی میشود. با در نظر داشتن جامعه کلی کودکان، مهارتهای میان فردی، تعریف نمونهای است که مورد استفاده قرار گرفته است. در مورد افراد عقب مانده ذهنی، به طور مثال تعریف مهارتهای اجتماعی توسعه یافته، شامل یک مجموعه رفتارهای متفاوت از قبیل مهارتهای مربوط به لباس پوشیدن و بهداشت شخصی میشود. با توجه به وجود پیوستگی در گستره گروههایی از کودکان که تحت درمان واقع شده اند، این رفتارها به نحو مطلوبی با تعریف مهارتهای اجتماعی تناسب ندارند. در هر حال، این مسائل نشانگر این است که در میان اشخاصی که در این رشته کار میکنند، ابهامهای متعددی وجود دارد.
با فرض این که تعریف دقیق تری از پاسخهای میان فردی به کار رود، مشخصا این رفتارهای میان فردی چگونه رفتارهایی هستند و چه عواملی در شکل گیری این گونه پاسخها شرکت میکنند؟ ذیلا یک بررسی فشرده و کوتاه از این دو مسئله از نظرتان خواهد گذشت. این مسائل از اهمیت خاصی برخوردارند و موضوعهای اصلی تحقیق و تمرینهای بالینی را شکل میدهند (موریسون[4] و همکاران، 2009)
این نکته را همواره باید به خاطر سپرده، شخصی که مهارتهای لازم را کسب کرده است، شخصی است که میتواند به خوبی با محیطش سازش کند و یا این که شخصی است که میتواند (به ویژه در مورد کودکان) از طریق برقرار کردن ارتباط با دیگران از موقعیتهای تعارض آمیز کلامی و فیزیکی اجتناب کند. از سوی دیگر، شخصی که مهارتهای اجتماعی لازم را کسب نکرده است، شخصی است که اغلب دچار مسائل رفتاری است مانند این که با دیگران دعوا میکند، در میان همسالان و بزرگسالان محبوب نیست و با معلم و یا سایر افراد حرفهای به خوبی کنار نمی آید (همان منبع) چنین شخصی اغلب به منزله شخصی که نسبت به حقوق و مزایای دیگران بی توجه است و به عنوان فردی که در رفتارش بسیار خودمحور است، قلمداد میشود. رفتارهای بی شماری که تحت عنوان کلی اختلالهای رفتاری قرار میگیرند، در پیشینه مربوط به مهارتهای اجتماعی به شکل کمی عرضه شده اند. کودکانی که از نظر مهارتهای اجتماعی ضعیف هستند و به اختلالهای رفتاری مبتلا میباشند، اغلب از قوانین پذیرفته شده جامعه پیروی نمی کنند و از نظر رفتارهای اجتماعی غیرقابل پذیرش مورد توجه قرار میگیرند، مانند فحش دادن، جواب سربالا دادن به بزرگترها، مشاجره با همسالان، امتناع از پذیرش حقوق دیگران (امتناع از رعایت نوبت یا داخل صف زدن هنگام صرف غذا). شخصی که مهارتهای اجتماعی را کسب کرده است. یعنی شخصی که یاد گرفته است به مهارتهای اجتماعی عمل کند، مهارتهای اجتماعی را در رفتارهایش نشان دهد و یا امکان دارد پیامدهای مثبتی را در رفتارش نشان دهد. چنین شخصی به احتمال زیاد انواع تقویت کنندههایی را که اکثر ما آنها را از نظر اجتماعی قابل پذیرش میدانیم، دریافت میکند (پاولس و الیوت[5]، 2010).
برای آنکه مهارتهای اجتماعی بهتری داشته باشید، بهتر است از این اصول استفاده کنید.
[1] – hennessy
[2] – Loannis and Efrosini
[3] – Morris
[4] – Morrison
[5] – Powless and Elliott
لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه:
